🛕 పుష్పగిరి దేవాలయంలో ధన్వంతరి సన్నిధి:

🛕 పుష్పగిరి దేవాలయంలో ధన్వంతరి సన్నిధి: 

ఆయుర్వేద స్వరూపుడైన ధన్వంతరి శివుడి కోసం ఇక్కడ తపస్సు చేయగా శివుడు వైద్యనాధునిగా దర్శనమిచ్చి, వైద్య విద్యని వైద్య విద్యను ప్రచారం చేసి ఔషధ రహస్యాలను లోకానికి వెల్లడించమని ఆదేశించాడు. అందుకే ఇచట వెలసిన శివుడిని వైద్యనాధుడిగా పిలుస్తారు.

శ్రీ ధన్వంతరీ మహా మంత్రం:

ఓం నమో భగవతే వాసుదేవాయ ధన్వంతరయే అమృత కలశ హస్తాయ సర్వ ఆమయ వినాశనాయ త్రైలోక్యనాథాయ శ్రీ మహావిష్ణువే నమః

అర్థం:

• ఓం నమో భగవతే వాసుదేవాయ:ఓం, వాసుదేవుడైన భగవానునికి నమస్కారం.
• ధన్వంతరయే:ధన్వంతరికి నమస్కారం.
• అమృత కలశ హస్తాయ:అమృత కలశాన్ని చేతిలో ధరించిన వానికి నమస్కారం.
• సర్వ ఆమయ వినాశనాయ:సమస్త రోగాలను నాశనం చేసేవాడికి నమస్కారం.
• త్రైలోక్యనాథాయ:ముల్లోకాలకు ప్రభువైన వానికి నమస్కారం.
• శ్రీ మహావిష్ణువే నమః:శ్రీ మహావిష్ణువుకు నమస్కారం.

పినాకిని నది తీరాన శ్రీ వైద్యనాదేశ్వరాలయం కలదు. ఇది చాలా ప్రాచీన దేవాలయం. శివ స్వరూపుడైన వైద్యనాథేశ్వరునికి, విష్ణు స్వరూపుడైన చెన్నకేశవునికి నిలయమైన పుష్పగిరి క్షేత్రం దక్షిణ కాశీగా ప్రసిద్ధి చెందింది. పంచనదీ సంగమక్షేత్రంగా వాసికెక్కింది.

ప్రతి సంవత్సరం చైత్ర బహుళ త్రయోదశి నుంచి వైశాఖ శుద్ధ సప్తమి వరకు పుష్పగిరిలోని శ్రీ కామాక్షీ వైద్యనాథేశ్వర, శ్రీ లక్ష్మీ చెన్నకేశవ స్వామి వార్ల బ్రహ్మోత్సవాలు జరుగుతాయి.

స్కంద పురాణంలోని శ్రీశైల ఖండం పుష్పగిరిని విశేషంగా పేర్కొంది. ఇందులో పుష్పగిరి క్షేత్రంగానే కాక తీర్థంగా కూడా కొనియాడబడింది. పుష్పగిరిలో ఒక్కరోజు ఉపవాసం వుండి ఆయా దేవతలను దర్శిస్తే ఈలోకంలోనే కాక పరలోకంలో కూడా సౌఖ్యం లభిస్తుందని స్థల పురాణం చెపుతోంది.

సూర్యగ్రహణ సమయంలో కానీ, అక్షయతృతీయ రోజున గానీ సంకల్ప పూర్వకంగా పినాకినీలో స్నానం చేసి శివ కేశవులను దర్శిస్తే వంద అశ్వమేధ యాగాలు చేసిన ఫలం లభిస్తుందని విశ్వాసం.

ఇక్కడ శ్రాద్ధ కర్మలు చేయడం ఎంతో ఫలదాయకమని, గయ క్షేత్రంలో చేసే పిండ ప్రదానంతో సమానమైన ఫలితాన్ని ఇస్తుందని శాస్త్రం ఇక్కడ ప్రవహిస్తున్నపినాకినీ నది పాపాగ్ని, కుముద్వతి, వల్కల, మాండవి నదుల సంగమమై ప్రవహిస్తూ పంచ నదీ సంగమంగా వాసికెక్కింది.

ఇక్కడ స్నానాలాచరిస్తే సకల పాపాలూ హరిస్తాయని భక్తులు విశ్వసిస్తారు. ఇక పూర్వం ఒక ఇతిహాసం ప్రకారం శ్రీ రామచంద్రుడు రావణుని సంహరించేందుకు లంకకు వెళుతూ ఈ ప్రాంతంలో కొంతకాలం న్నాడు. ఆయన ప్రతిరోజూ ఇక్కడి వైద్యనాథేశ్వరుని పుష్పాలతో పూజించి, ముందురోజు పూజకుపయోగించిన పూలను తీసి నదిలో వేసేవాడు. కొన్నాళ్లకు ఆ పూల రాసి క్రమంగా కొండంత పెరిగి, నీటిలో తేలియాడింది. దీంతో పుష్పగిరి అనే పేరు వచ్చిందనే కథ ప్రచారంలో వుంది.

మరో కథ క్రింద Ithihas ప్రకారం వివరించబడింది.

ఈ పీఠంలోని మహిమాన్విత చంద్రమౌళీశ్వరుని రూప స్ఫటిక లింగం కైలాసం నుండి నేరుగా ఇక్కడి పీఠంలో వెలసిందని ప్రతీతి. ఈ స్ఫటిక లింగానికి అనునిత్యం పూజలు జరుగుతాయి. పుష్పగిరిలోని వైద్యనాథేశ్వర స్వామి ఆలయం ప్రాంగణంలో వున్న శ్రీ కామాక్షీదేవి ఆలయంలో అమ్మవారికి ఎదుట ఎంతో విశిష్టత కల శ్రీచక్రం వుంది. చతుర్దశ భువనాలకు అధికారిణి అయిన కామాక్షీ దేవి శ్రీచక్ర సంచారిణి అని ప్రతీతి. ఇక్కడి అమ్మవారి ఎదుట బిందు, త్రికోణ, వసు కోణాలతో దాదాపు 27 అంగుళాల ఎత్తు వున్న మహామేరువు శ్రీచక్రం విజయనగర రాజ్య స్థాపనకు హరి హర బుక్క రాయలను ప్రేరేపించిన శ్రీ విద్యారణ్య స్వామి ప్రతిష్టితమని స్థలపురాణం చెబుతోంది. ఇలా ఎంతో ప్రసిద్ధి చెందిన ఈ ఆలయానికి ఎప్పుడు భక్తులు అధిక సంఖ్యలో వచ్చి స్వామివారిని దర్శించి పుణ్యుతులవుతుంటారు.

పుష్పగిరి, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని కడప జిల్లా వల్లూరు మండలంలో ఉన్న ఒక దివ్య ఆధ్యాత్మిక క్షేత్రం. "దక్షిణ కాశీ" గా పేరుగాంచిన ఈ ప్రదేశం, పెన్నా నది ఒడ్డున విరాజిల్లుతూ శైవ-వైష్ణవ ఐక్యతకు సాక్ష్యమిస్తుంది. వాల్మీకి రామాయణంలోని సుందరకాండలో ఈ ప్రదేశం ప్రస్తావించబడినదని నమ్మకం

ఆలయ ప్రాంగణంలో ఒక పవిత్ర తీర్థం (కొలను) ఉంది, దీనిని అమృత సరోవర్ (అమృత సరస్సు) అని పిలుస్తారు.

ఈ తీర్థం మాయా శక్తులను కలిగి ఉందని, ఇక్కడ స్నానం చేయడం వల్ల వృద్ధాప్యం తొలగిపోతుందని నమ్మకం.

ఆలయ ప్రాంగణంలో మూడు ఆలయాలు ఉన్నాయి - కమలేశ్వర ఆలయం, హచలేశ్వర ఆలయం మరియు పల్లవేశ్వర ఆలయం, వీటిని 1255 ADలో స్థాపించారు, అందుకే దీనికి త్రికూటేశ్వర అనే పేరు వచ్చింది. ఈ మూడు ఆలయాలు ఒకే ముఖ మంటపాన్ని పంచుకుంటాయి.

వైద్యనాథేశ్వర స్వామి ఆలయం చోళుల కాలంలో నిర్మించబడిన పశ్చిమ ముఖంగా ఉన్న ఆలయం.

శైవులకూ, వైష్ణవులకూ కూడా పుష్పగిరి ప్రముఖ పుణ్య క్షేత్రం. వైష్ణవులు దీనిని ‘మధ్య అహోబిలం’ అనీ, శైవులు దీనిని ‘మధ్య కైలాసం’ అనీ అంటారు. పుష్పగిరి సమీపంలో పాపఘ్ని, కుముద్వతి, వల్కల, మాండవి నదులు పెన్నలో కలుస్తాయి. అందుకే పుష్పగిరిని పంచనదీ క్షేత్రమంటారు. శివ స్వరూపుడైన వైద్యనాదేశ్వరుడు, విష్ణు స్వరూపుడైన చెన్నకేశవస్వామి నిలయమైన పుష్పగిరి హరిహర క్షేత్రంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఆదిశంకరులు పూజించిన చంద్రమౌళీశ్వర లింగం ఇక్కడ ఉంది.

ఈ క్షేత్రానికి "పుష్పగిరి" అనే పేరు వచ్చిన విశిష్ట కథ ఉంది:

గరుత్మంతుడు స్వర్గం నుండి అమృత భాండాన్ని తీసుకువచ్చేటప్పుడు, కొన్ని బిందువులు ఇక్కడి కోనేటిలో పడ్డాయి. ఈ నీటిలో స్నానం చేసిన వారు యవ్వనాన్ని పొందుతారని నమ్మకం.

కథ Ithihas ప్రకారం వివరించబడింది

ఈ తీర్థం యొక్క శక్తి ఒక రైతు ఈ తీర్థంలోకి దూకి ఆత్మహత్యకు ప్రయత్నించినప్పుడు తాను యువకుడిగా మారినట్లు తెలుసుకున్నాడు. ఆ తర్వాత అతను తన భార్య మరియు ఎద్దులను ఈ తీర్థంలో స్నానం చేయించాడు మరియు వారందరూ తిరిగి యవ్వనం పొందారు.

తీర్థం వార్త సత్య లోకం (బ్రహ్మ లోకం) చేరినప్పుడు, బ్రహ్మ దాని ఉనికి గురించి ఆందోళన చెంది మహా విష్ణువు మరియు శివుని సహాయం కోరాడు. శివుడు హనుమంతుడిని దాని పైన ఒక పర్వతాన్ని పడవేయమని ఆదేశించాడు. ఆశ్చర్యకరంగా, ఆ పర్వతం మునిగిపోకుండా తేలడం ప్రారంభించింది. అప్పుడు విష్ణువు మరియు శివుడు ఆ పర్వతం మళ్ళీ తేలకుండా దాని వైపు తమ పాదాలను బిగించారు. విష్ణువు మరియు శివుడి ముద్రలు ఇక్కడ చూడవచ్చు. శివుని పాదముద్రలు రుద్ర పాదoగా మరియు మహా విష్ణువు విష్ణు పాదoగా ప్రసిద్ధి చెందాయి .

ధన్వంతరి సన్నిధి: ఆలయంలోని వైద్య హృదయం

ఈ గొప్ప ఆలయ సముదాయంలోని 53 ఉప-దేవాలయాలలో, ధన్వంతరి సన్నిధి ఒక ప్రత్యేకమైన మరియు అత్యంత ముఖ్యమైన స్థానాన్ని పొందుతుంది. శివ-విష్ణు గర్భగుడికి కొంచెం దూరంలో, ఒక ప్రత్యేక మండపంలో, ధన్వంతరి విగ్రహం భక్తులను ఆహ్వానిస్తుంది. ఇక్కడి ప్రత్యేకతేమిటంటే:

1. దివ్య రూపం: ధన్వంతరి సాధారణంగా చతుర్భుజాకారంలో చిత్రీకరించబడతాడు, అతని చేతులలో అమృత కలశం (జీవన ఎలిక్సిర్), జలూక (చికిత్సా సాధనం), ఔషధ మొక్క మరియు వేద గ్రంథం ఉంటాయి. పుష్పగిరిలోని విగ్రహం ఈ ప్రతీకాత్మకతను ఖచ్చితంగా ప్రదర్శిస్తుంది.
2. ఆలయ నిర్మాణ శాస్త్రం: ఈ ఉప-దేవాలయం యొక్క నిర్మాణం దక్షిణ భారత ద్రావిడ శైలిని ప్రతిబింబిస్తుంది, కానీ పరిమాణంలో చిన్నదిగా ఉంటుంది, ఇది వ్యక్తిగత ఆరాధన మరియు ప్రార్థనకు అనుకూలంగా ఉంటుంది. గర్భగుడి చుట్టూ శాంతమైన ప్రదేశం భక్తులు ధ్యానం చేయడానికి లేదా వైద్య సహాయం కోసం ప్రార్థనలు చేసుకోవడానికి అనుమతిస్తుంది.
3. జీవంతమైన సంబంధం: ధన్వంతరిని విష్ణువు యొక్క అవతారంగా భావిస్తారు (సముద్ర మథన సమయంలో అమృత కలశంతో ప్రత్యక్షమయ్యాడు). పుష్పగిరిలో విష్ణువు (చెన్నకేశవుడు) ప్రధాన దైవంగా ఉన్నందున, ధన్వంతరి సన్నిధి వైష్ణవ సంప్రదాయంలో సహజంగా ఇమిడిపోయింది, దానిని ఆలయంలోని ఆధ్యాత్మిక జీవశక్తికి అంతర్గత భాగంగా మారుస్తుంది.

ఐతిహాసిక మూలాలు మరియు ఆధారాలు: కాలాన్ని మించిన ఉనికి

పుష్పగిరిలో ధన్వంతరి ఆరాధన కేవలం జనప్రియ నమ్మకం మాత్రమే కాదు, దీనికి ఐతిహాసిక మరియు శాస్త్రీయ ఆధారాలు ఉన్నాయి:

• శాసన సాక్ష్యాలు: ఆలయ ప్రాంగణంలోని శాసనాలు (ప్రధానంగా చోళ మరియు విజయనగర కాలంలోనివి) ఆలయం యొక్క వైద్య పాత్రను గుర్తిస్తాయి. "వైద్య పరిశాల" లేదా "ధన్వంతరి నిలయం" గురించి ప్రస్తావనలు ఉన్నాయి, ఇది వైద్యులకు సహాయం చేయడానికి లేదా ఔషధాలను పంపిణీ చేయడానికి ప్రత్యేకమైన ప్రదేశం ఉండవచ్చని సూచిస్తుంది. ఇది ఆలయం యొక్క వైద్య దృక్పథాన్ని నొక్కి చెబుతుంది.
• తిరుమలై శాసనం (16వ శతాబ్దం): తిరుపతి దేవస్థానమైన తిరుమలలోని ఒక శాసనం, పుష్పగిరిలోని "ధన్వంతరి ఆలయం" ని పేర్కొంటూ, దాని ప్రాముఖ్యతను మరియు భక్తులచే దర్శించబడినట్లు పేర్కొంటుంది. ఇది దాని ఐతిహాసిక ఉనికికి నేరుగా సాక్ష్యం.
• ఆగమ గ్రంథాలు: పుష్పగిరి ఆలయానికి సంబంధించిన స్థల మాహాత్మ్య గ్రంథాలలో (ప్రదేశం యొక్క మహిమను వివరించే గ్రంథాలు) ధన్వంతరిని 53 ఉప-దేవతలలో ఒకరిగా స్పష్టంగా పేర్కొన్నారు. ఇది అతని ఆరాధన ఆలయం యొక్క మూల నియమాలలో పొందుపరచబడిందని సూచిస్తుంది.
• స్థానిక మౌఖిక సంప్రదాయం: తరతరాలుగా, స్థానికులు మరియు పూజారులు ఈ సన్నిధిని వైద్య కోరికలకు ప్రధానమైనదిగా భావించారు. వైద్యులు తమ కళకు దివ్యమైన ఆశీర్వాదం కోసం ఇక్కడకు వచ్చేవారని కథనాలు ఉన్నాయి.

పవిత్ర చికిత్స: పుష్పగిరిలో ధన్వంతరికి అర్పించే ఆచారాలు

భక్తులు ధన్వంతరి సన్నిధిలో వివిధ ప్రత్యేక ఆచారాలను అనుసరిస్తారు, వీటికి గాఢమైన ఆయుర్వేద సూత్రాలు ఉన్నాయి:

1. అభిషేకం: ధన్వంతరి విగ్రహంపై క్షీరాభిషేకం (పాలతో) చేయడం అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన ఆచారం. పాలు శుద్ధి, పోషణ మరియు జీవన శక్తిని సూచిస్తాయి, అనారోగ్యాన్ని కడగడానికి అర్థమిస్తాయి. కొన్నిసార్లు దధ్యభిషేకం (పెరుగుతో) కూడా చేస్తారు, ఇది ఆరోగ్యానికి మంచిది.
2. నైవేద్యం: దేవతకు నువ్వులు, జీలకర్ర, అలసంద గింజలు, శొంఠి (ఎండిన అల్లం), తులసి ఆకులు మరియు ఇతర ఔషధ మొక్కలు/గింజలు సమర్పిస్తారు. ఈ వస్తువుల ప్రతి ఒక్కటి ఆయుర్వేదంలో ప్రత్యేకమైన ఔషధ గుణాలను కలిగి ఉంటాయి మరియు భక్తుని వైద్య అవసరాలను సూచిస్తాయి. తరువాత ఈ ప్రసాదాన్ని 'ప్రసాదం'గా పంచుతారు.
3. దీప ఆరాధన: నవగ్రహ దీపం (తొమ్మిది గ్రహాలకు అనుగుణంగా తొమ్మిది సన్ని దీపాలతో) లేదా ఘృత దీపం (నెయ్యితో వెలిగించిన దీపం) సమర్పించడం సాధారణం. వెలుతురు అజ్ఞానాన్ని (అనారోగ్యం యొక్క మూలం) ఓడించడానికి మరియు జ్ఞానోదయానికి సంకేతం.
4. అక్షతలు: పసుపు పొడి మరియు కుంకుమతో కలిపిన బియ్యపు గింజలు (అక్షతలు) అర్పించడం ఆశీర్వాదం మరియు సంపన్నతకు సంకేతం.
5. ప్రార్థనలు మరియు మంత్రాలు: భక్తులు "ఓం శ్రీ ధన్వంతరయే నమః" వంటి మంత్రాలను జపిస్తారు లేదా వారి లేదా వారి ప్రియమైనవారి ఆరోగ్య కోరికలను వివరిస్తూ హృదయపూర్వకంగా ప్రార్థనలు చేస్తారు. వైద్యులు తరచుగా తమ సాధన కోసం దివ్యమైన మార్గదర్శకత్వం కోరుతారు.

ధన్వంతరి జయంతి: ఒక వైద్య ఉత్సవం

ప్రతి సంవత్సరం, ధనుర్మాసంలో (డిసెంబరు-జనవరి) అమావాస్యకు ముందు త్రయోదశీ రోజున ధన్వంతరి జయంతి పుష్పగిరిలో గొప్ప ఉత్సాహంతో జరుపుకుంటారు. ఈ రోజు:

• ఆలయం పుష్పాలతో, దీపాలతో అలంకరించబడి, భక్తులతో నిండి ఉంటుంది.
• ధన్వంతరి విగ్రహానికి విశేష అభిషేకాలు మరియు అలంకారాలు జరుగుతాయి.
• వైద్యులు మరియు ఆయుర్వేద వృత్తిపరుల ప్రత్యేక సమావేశం జరుగుతుంది, వారు తమ సాధనలను దేవుడి ముందు ఉంచి, జ్ఞానం మరియు నైపుణ్యం కోసం ఆశీర్వాదం కోరుతారు.
• ఔషధ మొక్కలు మరియు జీలకర్ర వంటి నైవేద్యాలు అత్యంత ప్రాముఖ్యతను పొందుతాయి.
• ఆయుర్వేద ఉపన్యాసాలు మరియు చర్చలు కూడా కొన్నిసార్లు ఏర్పాటు చేయబడతాయి, ఆధ్యాత్మికత మరియు వైద్య శాస్త్రం మధ్య సంబంధాన్ని నొక్కి చెబుతాయి.

ఆధ్యాత్మిక ఆయుర్వేదం: ఆలయం మరియు వైద్యం మధ్య అంతర్గత బంధం

పుష్పగిరిలో ధన్వంతరి సన్నిధి కేవలం ఒక ఆరాధనా ప్రదేశం కాదు; ఇది ఆయుర్వేదం యొక్క ప్రాథమిక సూత్రాలకు జీవంతమైన ప్రతీక:

• సమగ్ర వైద్యం: శివ (శరీరం/మనస్సు) మరియు విష్ణు (ఆత్మ) సన్నిధి మధ్య ధన్వంతరి స్థానం, ఆయుర్వేదం యొక్క సమగ్ర విధానాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది – శారీరక, మానసిక మరియు ఆధ్యాత్మిక కారకాలను చికిత్స చేయడం.
• ప్రకృతి శక్తి: పంచనదల సంగమం వద్ద ఆలయం యొక్క స్థానం ప్రకృతి (జల శుద్ధి, భూమి యొక్క శక్తి) ద్వారా స్వాభావిక హెయిలింగ్‌పై ఆయుర్వేదం ఇచ్చిన ప్రాముఖ్యతను నొక్కి చెబుతుంది.
• అనారోగ్యం యొక్క మూలం: ఆలయంలోని ఆచారాలు తరచుగా దోషాల (వాత, పిత్త, కఫ) సమతుల్యతను పునరుద్ధరించడంపై దృష్టి పెడతాయి, ఇది ఆయుర్వేదిక్ వ్యాఖ్యానం యొక్క కేంద్ర భావన.
• దైవిక జ్ఞానం: ధన్వంతరి ఆయుర్వేద జ్ఞానానికి దాత. ఆలయంలో అతని ఆరాధన వైద్యులను వారి జ్ఞానం ఒక దైవిక వరంగా గుర్తించమని గుర్తుచేస్తుంది, దానిని వినయంతో మరియు సేవాత్మకంగా ఉపయోగించుకోవాలి.

ఒక ఆధునిక పునరుజ్జీవనం: ఆధ్యాత్మికతను కలిపిన ఆరోగ్యం

పుష్పగిరిలో ధన్వంతరి ఆరాధన ఈనాడు కూడా చాలా అర్ధవంతంగా మరియు సందర్భోచితంగా ఉంది:

• సమగ్ర ఆరోగ్యానికి ఆశ్రయం: ఆధునిక వైద్య పరిమితులతో ఇబ్బంది పడుతున్నవారు, సమగ్రమైన మరియు ఆధ్యాత్మికంగా అనుబంధితమైన వైద్య విధానం కోసం ఇక్కడకు వస్తారు.
• ఆయుర్వేదపు వేర్లను పునరుద్ధరించడం: ఈ ఆలయం ఆయుర్వేదం యొక్క గాఢమైన ఆధ్యాత్మిక మూలాలకు తిరిగి కనెక్ట్ అవ్వడానికి ఒక మార్గాన్ని అందిస్తుంది.
• శాంతి మరియు విశ్వాస కేంద్రం: జటిలమైన అనారోగ్య సమయాల్లో, సన్నిధి యొక్క శాంతమైన వాతావరణం ఆత్మవిశ్వాసాన్ని మరియు శాంతిని కలిగిస్తుంది.
• సాంస్కృతిక వారసత్వం: ఇది భారతదేశం యొక్క అపూర్వమైన సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని సంరక్షిస్తుంది, ఇక్కడ ఆరోగ్యం, ఆధ్యాత్మికత మరియు సంస్కృతి గాఢంగా intertwined అయ్యాయి.

స్వస్తి భవతు. 🕉️